Παρασκευή 19 Ιουλίου 2019,ώρα 20.30
Αίθουσα Τέχνης Θ.Στάμου, Πλατεία Μαρκά
Με τη συνεργασία της Γκαλερί Πορταλάκη.
ΣΤΑΜΟΣ
ΜΕΤΑΛΗΨΗ ΑΦΗΡΗΜΕΝΟΥ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΥ
Ο Barnett-Newman, πρωτοπόρος της χρωματικής Αφαίρεσης, όταν είδε τα έργα του νεαρού Στάμου αποφάνθηκε πως πρόκειται για «ευαίσθητο στη σκέψη και την έκφραση καλλιτέχνη, διακριτικά ευφυή, του οποίου η ζωγραφική στάση είναι πολύ κοντά στην αληθινή Κοινωνία με την Φύση». Και εννοούσε πως εμπεριέχει τοτεμικά στον καμβά, το όλον της Φύσης. Γιατί μην ξεχνάμε πως για 500 χρόνια στην Τέχνη, η Φύση ήταν αντικείμενο ρομαντικής ενατένισης, όταν δεν ήταν δευτερεύον σκηνικό για τα «του ανθρώπου». Ο Στάμος διεισδύει στα αρχέγονα θεμέλια, δεν ζωγραφίζει συναισθηματικά το όποιο φαινόμενο, αλλά το εκφράζει σαν μέρος του μυστηρίου της ζωής. Μια ζωγραφιά του, θα μπορούσε να είναι μια λεπτομέρεια, ένα μονόχρωμο πορτοκαλί τετραγωνάκι σε ένα κόκκινο κοχύλι, μια μαύρη γραμμή που παρατηρήσαμε σε μια ασπρόπετρα. Υπ ’αυτήν την σκοπιά, δημιουργεί σαν τους πρωτόγονους των σπηλαίων του Λασκώ : η τοιχογραφία, ο δημιουργός της και το ζώο (ο Μεγαλόκερως π.χ.), συναποτελούν μια οντότητα, που εναρμονίζεται με την Φύση και βγαίνει, αυτοφυής, από τον βράχο.
Δύο μεγάλες θεματικές εμπεριέχει η έκθεση, τις τελευταίες της καριέρας του Στάμου : τα Κιβώτια του Ήλιου (1963-1970) και τα Ατέρμονα Πεδία (1970-1993). Είναι προφανές πως και οι δύο ενότητες βρίσκονται σε πλήρη ρήξη με την μορφή στην ζωγραφική. Επίσης, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους σπουδαίους της Αφαίρεσης, οι πίνακες του σπανίως ξεπερνούν το φυσικό ύψος του ανθρώπου.
Στην πρώτη θεματική, ο καλλιτέχνης δημιουργεί ορθογώνια σχήματα χωρίς αυστηρές γραμμές και χρωματικές εντάσεις, συνομιλώντας με το κενό και το απόλυτο. Με ένα βλέμμα παιδικό, είναι σαν να παρατηρεί σε πολλές αποχρώσεις τα παιχνιδίσματα του φωτός, από τα παράθυρα του σύμπαντος.
Στην δεύτερη θεματική, ο Στάμος γίνεται πιο «εξπρεσιονιστής», επηρεασμένος από τις πόλεις που επισκέπτεται και αγαπά. Μεταδίδει φόρτιση στον καμβά, σαν να επιθυμεί η χρωματική δυναμική, είτε πολυεπίπεδη είτε μονοκόμματη , να απορροφήσει/επισκιάσει συμβολικά το φως. Με ένα βλέμμα παιδικό, είναι σαν να μουτζουρώνει με την δύναμη των συναισθημάτων του, όλα τα χρώματα της Ίριδας.
Ο Στάμος, πρώτη φιγούρα στην φωτογραφία των «Οξύθυμων» δίπλα στον Ρόθκο, τον Πόλλοκ, τον Ντε Κούνιγκ, έμελλε να αλλάξει μαζί τους τον ρου της Ιστορίας, γεννώντας το πρώτο αυθεντικό ζωγραφικό κίνημα της Αμερικής. Παραμένει, μαζί με τον Γιάννη Κουνέλλη και τον Λουκά Σαμαρά, ο γνωστότερος εκπρόσωπος μας στο εξωτερικό. Κοινωνός μιας αντί-παραστατικής αισθητικής, δημιουργεί το ασυνείδητο, αναζητά χρωματικούς δεσμούς με την ουσία του κόσμου. Και μας καλεί να μεταλάβουμε, σαν πιστοί που κοινωνούν κι εμείς, στο μυστήριο της Τέχνης.
Αθήνα, Ιούλιος 2019
Φοίβος Κυπραίος
Επιμελητής εκθέσεων Μουσείου Μπουζιάνη
* Οι πίνακες αυτοί, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ανήκουν στην συλλογή του συλλέκτη και προσωπικού φίλου του Θεόδωρου Στάμου τα 10 τελευταία χρόνια της ζωής του, Ζαχαρία Πορταλάκη. Η απόφασή του να γίνει η έκθεση στην αίθουσα Θεόδωρος Στάμος, είναι για να τιμήσει μαζί με τον τόπο που αγάπησε τη μνήμη του καλλιτέχνη και φίλου του Θεόδωρου Στάμου.