FortsaLefkada.gr 
Γράφει η Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού
Το αξιακό κοινωνικό κεφάλαιο των μουσείων. Από το Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν προς τη συγκρότηση Κέντρου Σπουδής και Έρευνας Λευκάδιου Χερν
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά-και με την καθιέρωσή τους πλέον ως ετήσιου θεσμού-, γιορτάστηκαν και φέτος, στις 26 και 27 Ιουνίου στη Λευκάδα, οι Ημέρες Λευκάδιου Χερν, στο Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν. Όπως είναι γνωστό, το Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν ιδρύθηκε το 2014, με τη γενναιόδωρη προσφορά και άοκνη προσπάθεια του Ελληνοαμερικανού συλλέκτη έργων τέχνης Τάκη Ευσταθίου, των Δήμων διαφόρων ιαπωνικών πόλεων (Kumamoto, Matsue, Shinjuku, Yaizu, το Πανεπιστήμιο Toyama), της οικογένειας Koizumi και άλλων συντελεστών της σημαντικής αυτής πρωτοβουλίας. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του δεύτερου επετειακού αφιερώματος (2016), με αφορμή την ημέρα των γενεθλίων (27 Ιουνίου 1850) του μεγάλου Ελληνοϊρλανδού και εθνικού συγγραφέα των Ιαπώνων Λευκάδιου Χερν, σημαντική ήταν η χειρονομία του π. Επιτρόπου της Ελλάδας στην ΕΕ Σταύρου Δήμα, να προσφέρει στο Ιστορικό Κέντρο σπάνια βιβλία και εκδόσεις του Λευκάδιου Χερν, που έρχονται να εμπλουτίσουν σημαντικά με αξιόλογο νέο υλικό, το πρώτο μουσείο στον ευρωπαϊκό χώρο για τον Λευκάδιο Χερν. Πρώτες-ιστορικές- εκδόσεις, σπάνια βιβλία και ιαπωνικά συλλεκτικά αντικείμενα, φωτογραφικό υλικό, σύγχρονες εκδόσεις, υπομνηματισμός των σταθμών της ζωής και της σκέψης του Λευκάδιου Χερν μέσω διαδραστικών διαδρομών, προσφέρουν στον επισκέπτη μια πανοραμική περιήγηση στους πολιτισμούς της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας του τέλους του 18ου και του 19ου αιώνα, που αποτελούν εμπειρίες της ζωής και του πνεύματος του μεγάλου συγγραφέα.
Η συγκρότηση του Ιστορικού Κέντρου Λευκάδιου Χερν-σημαντική η εργασία σ’αυτό της εικαστικού Μαρίας Γενιτσαρίου-, ακολουθεί μέχρι σήμερα την πορεία των μουσειακών κατασκευών, που έχουν την αφετηρία τους είτε σε φυσιογνωμικά δεδομένα μιας περιοχής, είτε σε σημαίνοντα πρόσωπα ή γεγονότα, είτε και σε δωρεές ιδιωτών και λειτουργούν ως συλλέκτες αρχείων συλλογικής μνήμης. Η γέννηση του Λευκάδιου Χερν στη Λευκάδα, τα σημάδια του στην πόλη, στο Ιστορικό Αρχείο και στο σπίτι που γεννήθηκε, στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που βαπτίστηκε Χριστιανός και που βρίσκεται ο τάφος του μεγαλύτερου αδερφού του Γεωργίου-Ρομπέρτο, συνιστούν την κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική επιλογή δημιουργίας του μουσείου. (Βλ. Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού, Η λαογραφία της στοργής, Σμιλεύοντας το αρχέτυπο της μάνας, εκδ. Fagotto books, Αθήνα 2010, σ.34).
Αυτό καθαυτό το γεγονός της γέννησης και υπό τις συνθήκες που πραγματοποιήθηκε καθώς και το επικό χρονικό ολόκληρης της ζωής του συγγραφέα στη συνέχεια, διαμορφώνουν τον «μύθο» της σχέσης του με το νησί και διαπλέκονται με τα στοιχεία που συγκροτούν την ιδιαίτερη ταυτότητα του νησιού: φυσικό περιβάλλον, βίωση της ελευθερίας, περιπέτεια, αντισυμβατικότητα, κυνήγι της ουτοπίας, ετερόδοξη σκέψη, οικουμενικότητα. Ολόκληρη η ιστορία της διανόησης και της τέχνης στον τόπο μας άλλωστε μετέχει σ’αυτές τις δημιουργικές έννοιες που μετατρέπονται σε ατομικό και συλλογικό βίωμα.
Ένα μουσείο, εκτός από τις επιφαινόμενες λειτουργίες του ως κοινωνικού πεδίου μάθησης, φέρει και έναν αξιακό χαρακτήρα, με βάση τον οποίο φαίνεται να διαμορφώνεται σήμερα η μουσειακή πολιτική στον αγγλοσαξονικό, κυρίως, χώρο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εκπονήθηκε το 2007, με τίτλο: European Cultural Values, σε δείγμα 26.755 πολιτών από 27 ευρωπαϊκές χώρες, που ανιχνεύει τις ιεραρχήσεις των κοινωνικών αξιών μεταξύ των πολιτών του ευρωπαϊκού χώρου. Οι πολίτες της Ευρώπης ιεραρχούν ως εξής τις κοινωνικές αξίες –οι οποίες επιδρούν και στις αξιακές προτεραιότητες των μουσείων κατά τον αιώνα που διανύουμε- και που θεωρούνται πρωτίστως ευρωπαϊκές αξίες: η αξία της ειρήνης (ποσοστό 61%), ο σεβασμός προς τη φύση και το περιβάλλον (50%), η κοινωνική ισότητα και αλληλεγγύη (37%), με πολύ μικρή διαφορά η ελευθερία της γνώμης (36%), και στο ίδιο ποσοστό η ανεκτικότητα απέναντι στους άλλους και η ανοικτότητα (σε πολύ μικρό ποσοστό οι Έλληνες 11%, αναφέρονται στην έννοια αυτή), ο σεβασμός στη σημασία της ιστορίας (17%), η πρόοδος και η καινοτομία (14%), η πολιτιστική ετερότητα (12%), το επιχειρηματικό πνεύμα, τέλος (10%). (Βλ. Μάρλεν Μούλιου, Τα μουσεία στον 21ο αιώνα: προκλήσεις, αξίες, ρόλοι, πρακτικές, στο: Γ. Μπίκος, Α. Κανιάρη (επιμ.), Μουσειολογία-Πολιτιστική διαχείριση και Εκπαίδευση, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2014, σ. 83).
Οι ηθικές αξίες, που κυοφορούνται αιώνες, από την κλασική Ελλάδα και μετέπειτα στον ευρωπαϊκό χώρο, φαίνεται ότι σταθερά διατηρούν τη διαχρονικότητά τους στη συνείδηση των πολιτών, ενώ νεότερες αξίες που σχετίζονται με την έννοια της προόδου σε συνάφεια με την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας και το παγκοσμιοποιημένο πνεύμα, την αγορά και την επιχειρηματικότητα, ακολουθούν σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό στις κατατάξεις των ερωτωμένων.
Η αξιακή διάσταση του πολιτισμού, ωστόσο, εκφράζεται και από την παρακάτω τυπολογία αξιών, όπως θεωρητικοποιήθηκαν και διατυπώθηκαν από τον John Holden, συγγραφέα και σύμβουλο πολιτιστικής πολιτικής και διαχείρισης. Οι αξίες αυτές συνδέουν την επήρεια των μουσείων στο άτομο με την επήρεια στη συνολική κοινωνία. Έτσι, η εγγενής αξία αναφέρεται στη διανοητική, συναισθηματική, πνευματική επήρεια που το μουσείο ασκεί σε κάθε άτομο ξεχωριστά. Η εργαλειακή-συντελεστική αξία, που αφορά περισσότερο τους πολιτικούς και τους χορηγούς των μουσείων, προσδιορίζει τις επιπτώσεις της πολιτιστικής παραγωγής στην οικονομική και κοινωνική ζωή και στις ιδιαίτερες εκφράσεις τους (δημιουργική βιομηχανία, τοπική οικονομία, εκπαίδευση, κοινωνική συνοχή κ.λ.π.). Τέλος, η θεσμική αξία, συγγενής με τη δημόσια αξία ενός πολιτιστικού οργανισμού, εκφράζει τη φιλοσοφία, το ήθος και τις πρακτικές που εφαρμόζονται από έναν φορέα πολιτισμού ώστε να επιτευχθεί ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη και η αλληλεπίδραση μεταξύ μουσείου και πολιτών, αρχίζοντας από το ατομικό επίπεδο, προχωρώντας σε κείνο της κοινότητας με απόληξη την ευρύτερη κοινωνία. (Ό.π., σ. 84-86).
Το Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν, εκπροσωπεί όλες τις παραπάνω αξίες για τον τόπο μας αλλά και ευρύτερα. Δημιουργήθηκε ωστόσο μέσα στις προβληματικές, δυστυχώς, συνθήκες της λιτότητας για τη χώρα μας, και, όπως όλοι γνωρίζουμε, τα μουσεία και οι εν γένει θεσμοί του πολιτισμού είναι ιδιαίτερα ευπαθείς σε καταστάσεις οικονομικής στενότητας, των οποίων είναι και τα πρώτα θύματα. Η περίπτωση ωστόσο του Ιστορικού Κέντρου Λ.Χ., καθώς συνδέεται με τις πολλαπλές ταυτότητες του μεγάλου δημιουργού και την παγκόσμια, διαπολιτισμική πνευματική του παρακαταθήκη, βρίσκεται σε μια προνομιακή θέση από την άποψη του ευρύτερου-πέρα από τα εθνικά σύνορα- ενδιαφέροντος που μπορεί να προκαλέσει. Κι αυτό το ενδιαφέρον δεν μπορεί –και δεν πρέπει- να αρκεστεί στις ποσοτικές παραμέτρους αξιολόγησης της πορείας του Κέντρου, όπως είναι η επισκεψιμότητα, η τουριστική του αξιοποίηση στα πλαίσια του πολιτισμικού τουρισμού, ο εμπλουτισμός και η ελκυστικότητά του με νέες μουσειακές συλλογές κ.λ.π., να παραμένει όμως στην ουσία ένας -οπωσδήποτε ενδιαφέρων- αλλά ακίνητος, «μουσειακός», στην κυριολεξία, χώρος, με σημασία εκπαιδευτική, πνευματική, κοινωνική, πολιτισμική κ.λ.π.
Καθώς η έρευνα και η σπουδή γύρω από τη ζωή και το έργο-προπάντων-του Λευκάδιου Χερν, είναι σκιώδης. Και καθώς τα γραπτά του απλώνονται σε πολλά επιστημονικά πεδία (Κοινωνιολογία, Λαογραφία, Ανθρωπολογία και Εθνογραφία, Ψυχολογία, Λογοτεχνία, Κριτική της Λογοτεχνίας), που ενδιαφέρουν τόσο την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και την εκπαίδευση και τους πολλούς κοινωνικούς αποδέκτες αυτής της γνώσης, και καθώς επίσης, η περίπτωσή του ενδυναμώνεται ολοένα από άποψη ενδιαφέροντος γιατί συνυφαίνεται με τις έννοιες της παγκοσμιότητας, της διαπολιτισμικότητας, του εξωτισμού, της αναζήτησης ενός νέου ανθρωπισμού: οι ιδέες του-για όλους αυτούς τους λόγους- συνιστούν ένα ζωτικό ερευνητικό πεδίο, ένα ολιστικό πεδίο σπουδής πάνω στην πολυσημία της σκέψης του.
Με αυτά τα δεδομένα, το Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν θα πρέπει να ενεργοποιήσει και να θεσμοθετήσει και την ερευνητική του διάσταση: να προχωρήσει δηλαδή –με τη στήριξη του Δήμου Λευκάδας, του Πνευματικού Κέντρου και της Χαραμογλείου Βιβλιοθήκης καταρχήν- που διαθέτει επίσης μια αξιόλογη βιβλιογραφία για τον Λ.Χ. και στη συνέχεια με τη διασύνδεση και επικοινωνία με όλα τα συναφή ακαδημαϊκά ιδρύματα, φορείς, επιστημονικές εταιρείες και την αξιοποίηση του σημαντικού ηθικού κεφάλαιου του ευεργετισμού) – στη δημιουργία Κέντρου Σπουδής και Έρευνας Λευκάδιου Χερν, με στόχο την παραγωγή νέας γνώσης και τη γνωστοποίηση της ήδη υπάρχουσας. (Πρωταρχικής σημασίας μέλημα θα είναι η συγκρότηση μιας πλούσιας, έγκυρης, ειδικής βιβλιοθήκης για τον Λ.Χ.)
Η δημιουργία Κέντρου Σπουδής και Έρευνας Λευκάδιου Χερν, θα προσφέρει ανυπολόγιστα οφέλη (ακαδημαϊκά-επιστημονικά, οικονομικά- πολιτισμικά (πολιτισμικός τουρισμός κ.λ.π.), τόσο στην τοπική μας κοινωνία, στις εκπαιδευτικές και ερευνητικές μας υποδομές, στην κοινότητα των ανθρώπων που εργάζονται στον τομέα των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία: αξιοποιώντας τη σημαίνουσα αρχή της ερευνητικής και εκπαιδευτικής διάστασης του μουσείου, που διασυνδέει τον άνθρωπο με τη γνώση, τη δημιουργική αναζήτησή της, την ανανεούμενη έμπνευση. Και ο Λευκάδιος Χερν είναι η περίπτωση του οικουμενικού πνευματικού ανθρώπου, που παιδαγωγεί, εμπνέει, καθοδηγεί, συγκινεί.-
Πηγή:Vakxikon.gr
