Η συνισταμένη των μικρών πραγμάτων

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Για μία ακόμη φορά τα ΜΜΕ γέμισαν με αφιερώματα και η Ελλάδα με ερωτηματικά. Πώς ήταν δυνατόν να γίνει αυτό στη Μανωλάδα; Πώς μπορούσαν να ζουν σε άθλιες συνθήκες και χωρίς μεροκάματο κάποιοι συνάνθρωποί μας; Γιατί δεν μερίμνησαν οι Αρχές; Γιατί αδιαφόρησε η τοπική κοινωνία; Πόσο εύκολα, τέλος πάντων, βγαίνουν τα όπλα σ’ αυτήν τη χώρα; Τι θα μπορούσε να γίνει για να μη φτάσουμε έως εδώ;

Θεμιτά όλα αυτά τα ερωτήματα, αλλά σάμπως αντίστοιχες απορίες δεν έχουμε από το 2009 και δώθε για την οικονομία, από τότε δηλαδή που ανακαλύψαμε το άλλο ναυάγιο του κοινού μας βίου; Με τον ίδιο τρόπο δεν πέφτουμε από τα σύννεφα σε κάθε τραγωδία; Το ίδιο (δυστυχώς) δεν θα συμβεί στο επόμενο λυπητερό άγγελμα;

Η αλήθεια είναι ότι τραγωδίες συμβαίνουν παντού στον κόσμο. Είτε από αστοχίες πολιτικής είτε από ανεξέλεγκτα φυσικά φαινόμενα. Η διαφορά με την Ελλάδα συνίσταται στην αντίδραση, την άμεση και τη διαχρονική. Εδώ, ό,τι και να συμβεί, κυριαρχούν οι κραυγές και οι κατάρες χωρίς εμβάθυνση στα αίτια. Συγκλονιζόμαστε πολύ, με αποτέλεσμα να μη λύνουμε κανένα πρόβλημα. Κάποιοι κυβερνητικοί κάνουν βαρύγδουπες δηλώσεις ότι θα «πατάξουν… τα φαινόμενα»· κάποιοι αντιπολιτευόμενοι κλαίνε και επιχειρούν να κερδίσουν πόντους στο παιγνίδι, «γιατί δεν κάνατε τίποτε μέχρι σήμερα;». Ετσι, υπό το κράτος της συγκίνησης, τα μέτρα που λαμβάνονται (όταν λαμβάνονται) είναι υπερβολικά ή πολύ γραφειοκρατικά, και συνεπώς ανεφάρμοστα. Το ανεφάρμοστο των μέτρων δίνει δικαιολογίες σε κάποιους να παρανομούν και στους ελεγκτικούς μηχανισμούς να κάνουν τα στραβά μάτια, με αποτέλεσμα να διολισθαίνει ολόκληρο το σύστημα στην προτεραία κατάσταση. Μέχρι την επόμενη τραγωδία, που θα αρχίσει πάλι το συμπούρμπουλο.

Το άλλο πράγμα που δεν θέλουμε να κατανοήσουμε είναι ότι κάθε τραγωδία δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός, δεν είναι μια ρήξη στην ακολουθία των καλώς ρυθμισμένων καταστάσεων. Είναι η συνισταμένη των μικρών πραγμάτων για τα οποία αδιαφορούμε όταν εξελίσσονται. Υπήρχε παλιότερα μια θαυμάσια σειρά ντοκιμαντέρ στον ΣΚΑΪ για τα μεγάλα δυστυχήματα στην Ιστορία, που έδειχνε ανάγλυφα πώς οι μικρές παραλείψεις γίνονταν μεγάλες δυσλειτουργίες και σε κάποια συγκεκριμένη συγκυρία φυσιολογικών καταστάσεων μετατράπηκαν σε τραγωδία: Ενα μικρό λασκαρισμένο γρανάζι, που κατέφαγε ένα μεγαλύτερο, και σε μια καταιγίδα έριξε ένα αεροπλάνο.

Φυσικά, όπως έδειξε ο Νασίμ Ταλέμπ στο βιβλίο του «Ο Μαύρος Κύκνος», κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τα πάντα και οι τραγωδίες είναι πάντα πιθανές. Το πρόβλημα όμως στην Ελλάδα είναι ότι έχουμε πολλές μικρές δυσλειτουργίες, πολλά φαγωμένα γρανάζια, που περιμένουν την κρίσιμη συγκυρία να γίνουν τραγωδίες. Στο μεταναστευτικό υπάρχουν πολλά και κυρίως η άρνησή μας να δεχθούμε την ανάγκη ρύθμισης λαμβάνοντας υπόψη την παγκόσμια πραγματικότητα. Ετσι, καταλήξαμε να έχουμε το μικρότερο ποσοστό παροχής ασύλου στην Ευρώπη, θα διολισθήσουμε μετά την απόφαση του ΣτΕ στην πιο αυστηρή νομοθεσία για νομιμοποίηση των μεταναστών στον δυτικό κόσμο, και κάποιοι θα καμαρώνουν ότι χάραξαν μεταναστευτική πολιτική.

Εν τω μεταξύ, οι μετανάστες θα ζουν σε συνθήκες δουλοπαροίκων στα χωράφια της Μανωλάδας και αλλαχού, κι όταν κάποιοι πυροβολήσουν εναντίον τους θα πέσουμε από τα σύννεφα, «μα, πώς είναι δυνατόν να συνέβη αυτό». Το έλλειμμα στη χάραξη ορθολογικής πολιτικής με βάση την πραγματικότητα αντί του φαντασιακού κάποιων πολιτικών ή δικαστών είναι ένα από τα μικρά γρανάζια σε αυτές τις τραγωδίες.

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ